Nie wszystkie kolonie organizowane są w przystosowanych do tego ośrodkach kolonijnych lub pensjonatach. Specyficznym rodzajem wypoczynku letniego są biwaki. Wbrew powszechnej opinii nie jest to tylko harcerska forma wakacji, ale coraz popularniejszy sposób organizacji kolonii, powiązany z turystyką i krajoznawstwem. Kurs wychowawcy kolonijnego przygotowuje również do bycia wychowawcą na biwaku.
Uczestnicy kursu poznają także zasady organizowania wycieczek i ich planowania. Na biwaku wycieczki są najważniejszym punktem dnia. Dzieci i młodzież poznają okoliczną przyrodę, uczą się jak radzić sobie w terenie, w którym nie ma sklepów i restauracji. Biwaki najczęściej odbywają się na wyznaczonych campingach i polach namiotowych. Spanie w namiocie, samodzielne gotowanie i wszelkie niedogodności to wielkie przeżycie dla uczestników, w końcu mogą pokazać jak są samodzielni i wykazać się swoimi umiejętnościami.
Na biwaku dzieci przechodzą szkolenie z pierwszej pomocy przedmedycznej. Wiedzę na temat udzielania pierwszej pomocy zdobywają także przyszli wychowawcy kolonijni. Na koloniach i biwakach jest ona niezbędna. Do wypadku może dojść w każdej chwili. Wychowawca musi wiedzieć, w jaki sposób zaopatrzyć drobny uraz i jak ratować w razie utraty przytomności, zatrucia, czy złamania do momentu przyjazdu karetki pogotowia. Dzieci mają różnorodne pomysły i niekiedy nie zdają sobie sprawy z tego, że np.: skakanie z huśtawki może skończyć się poważnym urazem. Wychowawca na biwaku powinien zapobiegać wypadkom.
Czasami wystarczy zwrócenie uwagi, że w teren nie idzie się klapkach, czy w butach na obcasie. Wychowawca powinien umieć przekonać kolonistę, że nawet, jeżeli adidasy nie pasują do spódnicy to ma je ubrać, a spódnicę zamienić choćby na krótkie spodenki. Wypadkom zapobiegają wyraźnie zasady – dzieci od pierwszego dnia biwaku muszą wiedzieć, że nie wolno im chodzić nad jezioro bez opieki dorosłego, że nie wolno skakać do wody, ani bawić się ogniem, czy jeść grzybów, których nie pokazali osobom dorosłym. Na biwaku przydaje się znajomość zabaw i gier terenowych oraz organizowania wieczorów muzyczno-kulturalnych, czego również kursant uczy się w trakcie kursu wychowawcy kolonijnego. Przyszły wychowawca uczy się również organizacji zajęć sportowych, które na biwaku są ciekawym urozmaiceniem dnia. Olimpiady sportowe, lekkoatletyka to ciekawa i bardzo rozwijająca forma spędzania wolnego czasu. Dzieci generalnie lubią sport, o ile potrafi się je zachęcić do tej formy aktywności.