Neptun – nieodłączny symbol Gdańska

Trudno wyobrazić sobie bez niego Gdańsk. Jest jego symbolem, tak jak Syrenka dla Warszawy czy Smok Wawelski dla Krakowa. Neptun to z pewnością obowiązkowy punkt na turystycznej mapie Gdańska. Ta piękna fontanna na Starówce związana jest z miastem od kilkuset lat.

Mityczny bóg z figowym listkiem

Neptun to jedna z najczęściej fotografowanych fontann w Polsce. Stoi na reprezentacyjnej ulicy Gdańska – Długim Targu, przed wejściem do Dworu Artusa. Posąg nagiego, mitycznego władcy mórz przyciąga turystów, bo jest przykładem znakomitej precyzji i wspaniałego gdańskiego rzemiosła.

U stóp stojącego Neptuna, trzymającego w ręku trójząb, umieszczono dwie głowy konia morskiego. Żeby nie gorszyć turystów, w 1988 roku przy okazji dorocznej konserwacji, na polecenie władz miejskich, Neptunowi zakryto przyrodzeniem listkiem figowym.

Od dziury z wodotryskiem do okazałej fontanny

Historia fontanny jest ściśle powiązana z historią gdańskich wodociągów. W XIV wieku rozpoczęto budowę pierwszego akweduktu, tzw. Kanału Raduni, z którego woda drewnianymi rurami dostarczana była do miejskich studni. Jednak z powodu bardzo dużego zagrożenia epidemiologicznego, w połowie XVI wieku wodę zaczęto sprowadzać z Jeziora Jasień.

Życiodajny płyn trafiał do 594 studzien w całym mieście. Jedną z nich była tzw. studnia Neptuna. Na Długim Targu zbudowano zwykły, drewniany wodotrysk, który jednak nie spodobał się mieszkańcom. Gdańszczanie oczekiwali czegoś bardziej okazałego i tak narodził się pomysł, by postawić w tym miejscu piękną fontannę.

Jak powstawał Neptun

Tzw. Studnia Neptuna powstała z inicjatywy ówczesnego burmistrza Gdańska Bartłomieja Schachmana, którego zainspirowała podróż do Bolonii. Włodarz zobaczył tam fontannę ozdobioną posągiem mitycznego władcy mórz i zapragnął takiej samej w swoim ukochanym Gdańsku.

Budowa fontanny ruszyła w 1607 roku, a prace projektowe i odlewnicze trwały aż 8 lat. Projekt figury przedstawiającej Neptuna stworzył architekt i rzeźbiarz Abraham van den Blocke, z kolei model figury ważący 650 kilogramów został wykonany przez Flamand Piotra Husena. Odlew z brązu zrobiono w Gdańsku.

Po wielu historycznych zawirowaniach, (m. in. wojnie 30-letniej) w 1633 roku, w miejscu starej studni, fontanna została zamontowana. Rok później została otoczona żelazną kratą. Przez kolejnych kilkadziesiąt lat fontanna niszczała. Dopiero w połowie XVIII wieku została odrestaurowana i otrzymała bogaty styl rokokowy, który znamy do dziś.

Burzliwe losy

Fontanny nie oszczędziła II wojna światowa. Posąg został uszkodzony, a następnie zdemontowany. Mieszkańcy Gdańska ukryli go przed hitlerowcami koło Bytowa, a czaszę zamurowali.

Neptun wrócił na swoje miejsce dopiero w 1954 roku, wówczas odrestaurowano studnię, wykuto ponownie zaginioną górną część cokołu, czaszę oraz trzon. Ponadto odnowiono odnaleziony po wojnie posąg i ogrodzenie, a także przywrócono na zwieńczeniach bram pozłacane orły. W 1957 roku  uroczyście uruchomiono wodotrysk.

Ostatni kompleksowy remont fontanny przeprowadzono w 2011 i 2012 roku.