WOLA OKRZEJSKA. Rodzinne strony Henryka Sienkiewicza

Jerzy Biernacki
06.11.2015

Niewielka wioska na południowym Podlasiu na stałe już związała się z Henrykiem Sienkiewiczem. W rodzinnych stronach pisarza, w oficynie dworku, gdzie spędzał dzieciństwo, w roku 1965, uchwałą Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie, utworzono muzeum biograficzne pisarza. 

To drugie  w Polsce - po Oblęgorku, który otrzymał od Narodu Polskiego w roku 1900 - miejsce upamiętniające autora "Trylogii".

To tu 5 maja 1846 r., w saloniku dworskiej oficyny urodził się Henryk Sienkiewicz. W tym samym saloniku na fortepianie, sprowadzonym aż z Paryża,  grywała matka przyszłego noblisty i jego rodzeństwa, Stefania Sienkiewiczowa. Fortepian udało się odnaleźć i stoi teraz w muzeum. Lata pobytu na Podlasiu, tutejsze pejzaże, osoby z bliższej i dalszej rodziny, przyjaciele, sąsiedzi i znajomi - to wszystko znalazło później swoje miejsce w powieściach dojrzałego już pisarza. Młodzieńcze lektury woluminów odkrytych na strychu dworku, znalazła odbicie we wspaniałym, stylizowanym na staropolski, języku bohaterów "Trylogii" i "Krzyżaków". 

Wola Okrzejska latach 1781–1870, czyli prawie 100 lat, należała do rodziny Cieciszowskich–Sienkiewiczów. W roku 1880 poprzez licytację została sprzedana Bernsteinom.

Oficjalne otwarcie muzeum odbyło się 2 października 1966 r. Połączone było z wielką uroczystością i z sesją naukową, której patronował m.in. prof. Julian Krzyżanowski. Muzeum swą działalność zaczynało bardzo skromnie – trzy sale wystawowe, jeden medal, jedno popiersie, 17 książek, trochę wycinków prasowych oraz jeden obraz.

Praktycznie od początku prowadzą je zapaleńcy sienkiewiczologii - Państwo Antoni i Anna Cybulscy,  którzy wiele lat poświęcili dziejom Woli Okrzejskiej, badaniom biograficznym oraz zbieraniu dokumentów i pamiątek po Henryku Sienkiewiczu. Pan Antoni przyjechał tu aż z Kutna, w odpowiedzi na anons prasowy o poszukiwaniu kustosza dla muzeum. Pasję po rodzicach przejmuje też ich syn Cezary, który ma już także swój spory wkład w tworzenie ekspozycji i wspaniale oprowadza po muzeum.

Muzeum mieszczące się w dworskiej oficynie to zaledwie kilka sal, ale stara się ono  zachować nie tylko eksponaty biograficzne, ale także atmosferę epoki. Bardzo różnorodna kolekcja obejmuje pamiątki rodzinne (m.in. prywatną maszynę do pisania, z którą pisarz podróżował, jego okulary, portrety jego pięciu Marii), obrazy, meble oraz liczne wydania dzieł Sienkiewicza. W jednej z sal zebrano fotosy i rekwizyty z filmowych adaptacji  "Trylogii", "Quo vadis",  "W pustyni i w puszczy". 

W niezbyt rozległym, ale zadbanym parku przy dworku ustawiono drewniane rzeźby w stylu ludowym, wykonane z topolowego drewna, nawiązujące do utworów i biografii pisarza. Rzeźby przedstawiają m.in.: samego Sienkiewicza, Janka Muzykanta, Helenę, Azję, Wołodyjowskiego w habicie oraz Zagłobę. Kolekcji dopełniają słoń z "W pustyni i w puszczy" i dwa miecze, przypominające "Krzyżaków". Powstanie tej plenerowej ekspozycji to kolejny pomysł Dyrektora Muzeum. Są to efekty dwutygodniowego pleneru rzeźbiarskiego, który odbył się w muzeum w maju roku1998. Brali w nim udział rzeźbiarze-amatorzy, na codzień wykonujący zupełnie inne zawody (m.in. murarz, rolnik, mechanik samochodowy).

Muzeum czynne jest od wtorku do niedzieli w godz. 10.00-17.00. 

 ...

Pamięć o powieściopisarzu uczczono także 15-metrowej wysokości kopcem w pobliskiej Okrzei. Kopiec usypano z ziemi pochodzącej z najróżniejszych miejsc związanych z Sienkiewiczem, zwożonej nawet zza Atlantyku. Według intencji pomysłodawców utworzenia kopca, miał on stanąć przy dworku w Woli Okrzejskiej. Jednak ówczesny właściciel posiadłości,  z rodziny Bernsteinów,  niechętny Sienkiewiczowi, nawet po śmierci pisarza, nie wyraził na to zgody. Obawiał się on także efektów popularyzacji miejsca, jakimi są zwykle tłumy turystów i gapiów.

W roku 1980, z inicjatywy kustosza muzeum w Woli Okrzejskiej, na szczycie ustawiono pomnik - popiersie Sienkiewicza, wykonane przez Mariana Gardzińskiego. W Okrzei warto zajrzeć też do kościoła św. św. Piotra i Pawła, ufundowanego przez prababkę pisarza, Teresę z Lelewelów Cieciszowską. Na ścianie z lewej strony nawy umieszczono tablicę upamiętniającą chrzest Henryka Sienkiewicza. Sklepienie kościoła zdobią dwa freski nawiązujące do Sienkiewiczowskich dzieł: spotkanie św. Piotra z Jezusem i ojciec Kordecki broniący Częstochowy). Na okrzejskim cmentarzu pochowana jest matka pisarza.


---
Opracowanie materiałów i zdjęcia: Liliana Kołłątaj

Zgłoś swój pomysł na artykuł

Więcej w tym dziale Zobacz wszystkie