CMENTARZ POWĄZKI WOJSKOWE

Hasło „Powązki”, jako cmentarz, znane jest także wielu Polakom, niekoniecznie z Warszawy i Mazowsza. Gdy mówimy „Powązki”  skojarzenia już trochę się rozbiegają, jedni bardziej łączą ten rejon z tzw. Starymi Powązkami, inni z tzw. Cmentarzem Wojskowym, a jeszcze inni myślą o całej "dzielnicy" cmentarzy. Bez wątpienia obydwa godne są obejrzenia.
Stare Powązki opisane zostaną w osobnym, poświęconym im artykule.
Drugi Cmentarz Powązkowski – Wojskowy jest nie mniej znany, wcale niemały i także już dość zabytkowy i jemu poświęcamy ten artykuł.
Cmentarz Powązkowski Wojskowy mieści się przy Powązkowskiej 43/45. Powstał w roku 1912. Jego obecny obszar to 24 hektary.
Jednak zanim umiejscowiono tu cmentarz, najpierw - już w XV w. - istniała tu wiejska osada, a potem  - w II połowie XVIII w. - posiadłość Izabeli z Flemingów Czartoryskiej, a dokładnie: park romantyczny. Park uległ zniszczeniu podczas Insurekcji Kościuszkowskiej.
Pierwsze pochówki na tym terenie, jeszcze przed założeniem cmentarza, odbyły się podczas powstania listopadowego 1830 roku - pochowano tu poległych powstańców.
Cmentarz oficjalnie założono w roku 1912, z przeznaczeniem na groby wojskowe. Status wojskowy cmentarz zmienił w roku 1964 , gdy gospodarzem i właścicielem stały się władze Warszawy. Zaczęła wtedy funkcjonować nazwa Cmentarz Komunalny dawniej Wojskowy.
Od roku 1998 Rada Miasta przywróciła poprzednia nazwę. I choć nadal grzebani są tam cywile mówi się o cmentarzu Powązki Wojskowe. Powązki Wojskowe to dzieje Warszawy i Polski ostatnich dwustu lat w skrócie. To dramatyczna lekcja historii, mierzonej krzyżami.
Kwatery żołnierskie podzielono według wydarzeń - wojna roku 1920, zesłańcy sybirscy, żołnierze I wojny światowej, kwatera katyńska, żołnierze Września, Powstania Warszawskiego, Szare Szeregi, kwatera 50 powieszonych, Zgrupowanie ŻYWICIEL, BASZTA i wiele innych.
Osobny fragment to Aleja Zasłużonych, gdzie chowano dygnitarzy politycznych, m.in. Bolesława Bieruta, ale też i znane postaci ze świata kultury - literatów, dziennikarzy, aktorów, reżyserów, muzyków, rzeźbiarzy, architektów itp. Dziś takich alej jest kilka. Tu pochowani są m.in. Zofia Nałkowska, Julian Tuwim, Tadeusz Borowski,  Leon Kruczkowski, Konstanty Ildefons Gałczyński, Władysław Szpilman, Tadeusz Łomnicki, Zbigniew Zapasiewicz, Elżbieta Czyżewska, Witold Filler, Xawery Dunikowski, Jan Knothe.
Na Powązkach Wosjkowych spoczęli także działacze społeczni - jak Marek Kotański, i reprezentanci opozycji demokratycznej - Leszek Kołakowski, Jacek Kuroń, a także Ryszard Kukliński.
Po katastrofie lotniczej Kopernika tu, w pobliżu kwatery lotników, złożono szczątki poległych. Obecnie - nieopodal usytuowane zostały groby i pomnik ofiar katastrofy smoleńskiej.
Długo by jeszcze można wymieniać. Warto dodać, że zarówno poszczególne groby jak i całe kwatery projektowane były i wykonane przez znakomitych architektów i rzeźbiarzy. Dlatego też Wojskowe Powązki w wielu miejscach "konkurują" ze Starymi Powązkami pod względem nie tylko historycznym, ale także artystycznym.  Niewątpliwie jest to jedno z najbardziej zapadających w pamięć miejsc stolicy, ze wszech miar warte odwiedzenia.